Ο Νικόλαος Δραγούμης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 10 Απριλίου 1809 , γιος του Μάρκου Δραγούμη, και της Ζωής το γένος Σοφιανού Δεληγιάννη. Οταν ο πατέρας του κυνηγημένος απο τους Τούρκους διέφυγε στην Οδησσό, συνελήφθη και κινδύνεψε να θανατωθεί από τους τούρκους το 1821. Διέφυγε - μαζί με τη μητέρα του Ζωή και τον αδελφό του Ιωάννη - πρώτα στα Ψαρά, και από κει στην Πάρο και στη Νάξο. Εκεί ο Νικόλαος αποφοίτησε από τη σχολή των Λαζαριστών. Το 1825 μετακόμισε στο Ναύπλιο. Πήρε μέρος στις Εθνοσυνελεύσεις της Ερμιόνης και της Τροιζήνας ως γραμματέας και προτάθηκε να σταλεί μαζί με άλλους νέους για σπουδές στην Ευρώπη, πρόταση δεν πραγματοποιήθηκε με την παρέμβαση του Βιάρου Καποδίστρια. Το 1828 προσελήφθη στο γραφείο του Ι.Καποδίστρια με διευθυντή τον Σπ.Τρικούπη. Το 1831 διορίστηκε ανώτερος υπάλληλος στο Υπουργείο Εξωτερικών , το 1833 κυβερνητικός εκπρόσωπος κατά την υποδοχή του Όθωνα ,υπουργικός γραμματέας της επί του Βασιλικού Οίκου και επί των Εξωτερικών Γραμματείας (1833), διευθυντής του νομού Κυκλάδων (1834-1836), διευθυντής της επί των Ναυτικών Γραμματείας (1836-1839 επί υπουργίας Αντωνίου Κριεζή), υπάλληλος του Υπουργείου Ναυτικών (επί κυβέρνησης Ανδρέα Μεταξά), σύμβουλος στο Υπουργείο Εσωτερικών (1844-1845 επί υπουργίας Ανδρέα Λόντου), Υπουργός Εξωτερικών (1862). Παντρεύτηκε το 1839 την Ευφροσύνη Στ. Γεωργαντά με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά: το Μάρκο , τον Στέφανο , τη Ζωή και τη Μαρίκα.
Εργάστηκε για την παραχώρηση συντάγματος, κυρίως με άρθρα του στην εφημερίδα Αιών. Απογοητευμένος από τις ίντριγκες των πολιτικών κύκλων αποσύρθηκε - με εξαίρεση τη διαρκή εκλογή του ως δημοτικού συμβούλου της Αθήνας από το 1862 και ως το θάνατό του - και ανέπτυξε δραστηριότητα στο χώρο των γραμμάτων και των τεχνών. Στα γράμματα πρωτοεμφανίστηκε από τις σελίδες του περιοδικού του Γρηγορίου Καμπούρογλου Ευτέρπη, όπου κατά την διετία 1847-1849 δημοσίευσε λογοτεχνικές μεταφράσεις και κριτικές, διηγήματα, και ταξιδιωτικές εντυπώσεις. Υπήρξε επίσης συνιδρυτής (από κοινού με τους Αλέξανδρο Ρίζο Ραγκαβή, Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο, Γ.Σκούφο και Χρ. Δούκα), βασικός συντάκτης και διευθυντής (από το 1855) του περιοδικού Πανδώρα (1949-1872), Από το 1855 παρέμεινε ως μόνος ιδιοκτήτης της Νέας Πανδώρας, την οποία και διηύθυνε ως το 1872, οπότε, με την κυκλοφορία του εικοστού δεύτερου τόμου του περιοδικού, σταμάτησε η έκδοση του. Υπήρξε επίσης συνιδρυτής του πολιτικού περιοδικού Spectateur d’ Orient καθώς και ιδρυτικό μέλος στην Εταιρεία των Φίλων του Λαού και στην Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία του Αρσακείου. Το 1874 δημοσιεύτηκε το έργο του Ιστορικαί Αναμνήσεις. Στις 9 Μαρτίου 1879 πέθανε από συμφόρηση στην Αθήνα, λίγο μετά την κυκλοφορία του πρώτου τόμου της δεύτερης έκδοσης των Ιστορικών Αναμνήσεων.
Η οικία του Νικόλαου Δραγούμη βρίσκεται στην οδό Κλάδου 8, στην περιοχή της Πλάκας, οικοδομήθηκε το έτος 1835. Πρόκειται για ένα απλό κτίριο χωρίς ιδιαίτερο διάκοσμο, εκτός από δύο μικρά αετώματα στις όψεις του, δείγμα πρώιμης νεοκλασικής αρχιτεκτονικής των χρόνων αμέσως μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας. Στο μπαλκόνι (που δεν σώζεται) σημειωνόταν το έτος ανέγερσης (1835), ενώ στη μαρμάρινη κρήνη της αυλής αναφέρεται το έτος κατασκευής της (1837). Ένα από τα ελάχιστα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της πρώτης δεκαετίας του ελεύθερου Ελληνικού κράτους, ερειπώνεται καθημερινά εγκαταλελειμένο εδώ και δεκαετίες.
